Stare Miasto

[2005]
Album: Powstanie Warszawskie


„Powstanie Warszawskie” to drugi studyjny album wydany w marcu 2005 roku przez polski zespół Lao Che. Składa się z 10 pieśni ilustrujących przebieg powstania 1944 w Warszawie. Album otrzymał wiele prestiżowych nominacji i nagród.
Stare Miasto – druga połowa sierpnia; ciągłe bombardowania lotnicze i artyleryjskie oraz ataki piechoty na Starówkę; nieudane próby powstańcze połączenia Żoliborza i Starego Miasta; ewakuacja dowództwa AK i władz cywilnych kanałem miejskim, biegnącym pod niemieckimi pozycjami, do Śródmieścia.



Teksty są w dużej części cytatami. Kompozycja opisuje walki o warszawską Starówkę, które miały miejsce w drugiej połowie sierpnia 1944 roku. Toczona przez dwa tygodnie bitwa stanowiła jeden z najbardziej dramatycznych epizodów Powstania Warszawskiego. Stare Miasto upadło na początku września, a kilka tysięcy ocalałych żołnierzy Armii Krajowej ewakuowało się kanałami do Śródmieścia oraz na Żoliborz.
Utwór Lao Che wyraźnie dzieli się na trzy części, opisujące kolejne etapy dramatu Starego Miasta: od zdecydowanej obrony, poprzez załamujący się opór powstańców, po ewakuację kanałami.

Pierwsza część - poprzedzona fragmentem przemówienia Stanisława Mikołajczyka z 6 czerwca 1944 roku - parafrazuje hymn Polskiej Marynarki Wojennej. Utwór ten skomponował Adam Kowalski w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Oryginalny tekst brzmiał następująco: „Morze, nasze morze / Wiernie ciebie będziem strzec / Mamy rozkaz cię utrzymać / Albo na dnie, na dnie twoim lec”. Pogodna, podnosząca na duchu melodia oddaje determinację oraz pewność siebie, które charakteryzowały obrońców w początkowej fazie bitwy.

Jednak Niemcy coraz szybciej łamią opór obrońców, a zamiast „Stare Miasto, Stare Miasto / Wiernie Ciebie będziem strzec” Spięty zaczyna śpiewać „Stare Miasto, Stare Miasto / Już nie możem ciebie strzec”. Pogodny nastrój kompozycji ulega stopniowej zmianie, dzięki czemu słuchacz doświadcza coraz większej desperacji żołnierzy AK. Narastającą atmosferę strachu i grozy, towarzyszących przegrywanej bitwie, podkreślają charakterystyczne cytaty z utworu „Ludzie Wschodu” Siekiery („Czy w nocy dobrze śpicie? / Czy śmierci się boicie?).

W finałowej części, opisującej ewakuację kanałami, Spięty nawiązuje do biblijnej wypowiedzi Jezusa Chrystusa: „Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego”. Człowiekowi majętnemu potrzebny jest cud, aby osiągnąć zbawienie – tak samo jak ewakuowanym powstańcom, którzy poprzez wąskie gardło kanałów zmierzają do „raju” bezpiecznego Śródmieścia. Biblijna analogia pozwala również Spiętemu odnieść się do kwestii wiary w Boga, załamującej się w obliczu klęski i wszechobecnej śmierci („Nieliczni zbawieni / Licznych Bóg nie słucha!”).