Το Μονόγραμμα

Mikis Theodorakis / Mίκης Θεοδωράκης

Originale	Versione italiana di Gian Piero Testa
ΤΟ ΜΟΝΌΓΡΑΜΜΑ	IL MONOGRAMMA
Θά πενθώ πάντα μ’ ακούς; γιά σένα,	Sempre porterò il lutto - mi senti ? - per te
μόνος, στόν Παράδεισο	tutto solo, in Paradiso
Θά γυρίσει αλλού τίς χαρακιές	Devierà altrove le linee
Τής παλάμης, η Μοίρα, σάν κλειδούχος	Del palmo, il Destino, come un manovratore
Μια στιγμή θά συγκατατεθεί ο Καιρός	A un certo punto lo consentirà il Tempo
Πώς αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι	Se non così come, gli uomini si amano infatti
Θά παραστήσει ο ουρανός τα σωθικά μας	Metterà in scena il cielo le nostre viscere
Καί θά χτυπήσει τόν κόσμο η αθωότητα	E colpirà l'innocenza il mondo
Μέ το δριμύ του μαύρου του θανάτου.	Col rigore del nero della morte
ΙΙ.	ΙΙ.
Πενθώ τόν ήλιο καί πενθώ τα χρόνια που έρχονται	Porto il lutto per il sole e porto il lutto per gli anni che arrivano
Χωρίς εμάς καί τραγουδώ τ’ άλλα πού πέρασαν	Senza di noi e canto gli altri quelli che sono passati
Εάν είναι αλήθεια	Se sono verità
Μιλημένα τα σώματα καί οί βάρκες πού έκρουζαν γλυκά	I corpi complici e quel sommesso toccarsi delle barche
Οί κιθάρες πού αναβόσβησαν κάτω από τα νερά	Le chitarre che baluginarono al di sotto dell'acqua
Τά "πίστεψέ με" και τα "μή"	I "credimi" e i "non"
Μια στόν αέρα μια στή μουσική	Un po' nella musica e un po' nel vento
Τα δυο μικρά ζωα, τα χέρια μας	Le due bestiole, le nostre mani
Πού γύρευαν ν’ ανέβουνε κρυφά το ένα στό άλλο	Che di nascosto cercavano di salire l'una sull'altra
Η γλάστρα μέ το δροσαχί στίς ανοιχτές αυλόπορτες	Il vaso imperlato di rugiada nei portoni aperti dei cortili
Καί τα κομμάτια οί θάλασσες πού ερχόντουσαν μαζί	E le schegge dei mari che ci giungevano ricomposte
Πάνω απ’ τίς ξερολιθιές, πίσω άπ’ τούς φράχτες	Sopra, dai muretti a secco, dietro, dalle recinzioni
Τήν ανεμώνα πού κάθισε στό χέρι σού	L'anemone che prese posto nella tua mano
Κι έτρεμες τρεις φορές το μώβ τρεις μέρες πάνω από	E per tre volte vibrò il suo violetto per tre giorni sopra
τούς καταρράχτες	le cascate
Εάν αυτά είναι αλήθεια τραγουδώ	Se queste sono verità, io canto
Τό ξύλινο δοκάρι καί το τετράγωνο φαντό	La trave di legno e il tappeto quadrato
Στόν τοίχο μέ τη Γοργόνα μέ τα ξέπλεκα μαλλιά	Sul muro con la Sirena dalle chiome scomposte
Τή γάτα πού μάς κοίταξε μέσα στά σκοτεινά	Il gatto che nel buio ci stette a guardare
Παιδί μέ το λιβάνι καί μέ τόν κόκκινο σταυρό	Un ragazzo con l'incenso e la croce cremisi
Τήν ώρα πού βραδιάζει στών βράχων το απλησίαστο	Quando scende la sera sull'inaccessibilità degli scogli
Πενθώ το ρούχο πού άγγιξα καί μού ήρθε ο κόσμος.	Porto il lutto per la veste che sfiorai e venne a me il mondo
ΙΙΙ.	ΙΙΙ.
Έτσι μιλώ γιά σένα καί γιά μένα	Così parlo di te e di me
Επειδή σ’ αγαπώ καί στήν αγάπη ξέρω	Poiché ti amo e nell'amore so
Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος	Entrare come un Plenilunio
Από παντού, γιά το μικρό το πόδι σού μες στ’ αχανή	Da ogni dove, per il tuo piedino dentro le immense
σεντόνια	lenzuola
Νά μαδάω γιασεμιά κι έχω τη δύναμη	A sfogliare gelsomini e ho il potere
Αποκοιμισμένη, νά φυσώ νά σέ πηγαίνω	Di soffiare su te dormiente e di sospingerti
Μές από φεγγαρά περάσματα καί κρυφές τής θάλασσας στοές	Per luminosi passaggi e segreti portici marini
Υπνωτισμένα δέντρα μέ αράχνες πού ασημίζουμε	Alberi ipnotizzati dentro l'argento delle ragnatele
Ακουστά σ’ έχουν τα κύματα	Hanno di te le onde udito
Πώς χαιδεύεις, πώς φιλάς	Come accarezzi come baci
Πώς λές ψιθυριστά το "τί" καί το "έ"	Come sussurrando dici il "cosa" e l' "eh"
Τριγύρω στό λαιμό στόν όρμο	Tutto intorno al collo al golfo
Πάντα εμείς το φως κι η σκιά	Noi sempre la luce e l'ombra
Πάντα εσύ τ’ αστεράκι καί πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενο	Tu sempre la stellina e io sempre il bruno scafo
Πάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά	Tu sempre il porto e fanale di dritta io
Τό βρεγμένο μουράγιο καί η λάμψη επάνω στά κουπιά	Il molo bagnato e il brillio sopra i remi
Ψηλά στό σπίτι μέ τίς κληματίδες	Lassù nella casa coi tralci della vite
Τά δετά τριαντάφυλλα, καί το νερό πού κρυώνει	Con le rose legate e l'acqua che si raffredda
Πάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα καί πάντα εγώ η σκιά πού μεγαλώνει	Tu sempre la statua di pietra e io l'ombra che si allunga
Τό γερτό παντζούρι εσύ, ο αέρας πού το ανοίγει εγώ	Tu la persiana socchiusa e io il vento che la spalanca
Επειδή σ’ αγαπώ καί σ’ αγαπώ	Perché ti amo e ti amo
Πάντα Εσύ το νόμισμα καί εγώ η λατρεία πού τό	Tu sempre la moneta e io la venerazione che
Εξαργυρώνει:	Dice quanto vale:
Τόσο η νύχτα, τόσο η βοή στόν άνεμο	Tanto per la notte, tanto per il grido nel vento
Τόσο η στάλα στόν αέρα, τόσο η σιγαλιά	Tanto per la goccia nell'aria, tanto per il silenzio
Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική	Tutto intorno il dominio del mare
Καμάρα τ’ ουρανού με τ’ άστρα	Una cupola il cielo con le stelle
Τόσο η ελάχιστη σου αναπνοή	Tanto per il tuo lentissimo respiro
Πού πια δεν έχω τίποτε άλλο	Poiché ormai altro più non ho
Μές στούς τέσσερις τοίχους, το ταβάνι, το πάτωμα	Tra le quattro mura, il soffitto, il pavimento
Νά φωνάζω από σένα καί νά μέ χτυπά η φωνή μου	Da gridare per te e mi colpisce la mia voce allora
Νά μυρίζω από σένα καί ν’ αγριεύουν οί άνθρωποι	Da profumare di te e si infuria la gente allora
Επειδή το αδοκίμαστο καί το απ’ αλλού φερμένο	Perché l'estraneo e l'inesplorato
Δεν τ’ αντέχουν οί άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ’ ακούς	Non lo sopporta l'uomo e non è tempo ancora, mi senti
Είναι νωρίς ακόμη μες στόν κόσμο αυτόν αγάπη μου	Non è tempo ancora tra questa gente, amore mio
ΝΑ ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ.	DI PARLARE DI TE E DI ME
ΙV.	ΙV.
Είναι νωρίς ακόμη μες στόν κόσμο αυτόν, μ’ ακούς	Non è tempo ancora tra questa gente, mi senti
Δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα μ’ ακούς	Non sono i mostri domati ancora, mi senti
Τό χαμένο μου το αίμα καί το μυτερό, μ’ ακούς	Il mio sangue perduto e il coltello, mi senti
Μαχαίρι	Acuminato
Σάν κριάρι πού τρέχει μες στούς ουρανούς	Come un ariete che corre nei cieli
Καί τών άστρων τούς κλώνους τσακίζει, μ’ ακούς	E fa a pezzi i rami delle stelle, mi senti
Είμ’ εγώ, μ’ ακούς	Sono io, mi senti
Σ’ αγαπώ, μ’ ακούς	Ti amo, mi senti
Σέ κρατώ καί σέ πάω καί σού φορώ	Ti tengo la mano, ti porto e ti faccio indossare
Τό λευκό νυφικό τής Οφηλίας, μ’ ακούς	La bianca veste nuziale di Ofelia, mi senti
Πού μ’ αφήνεις, πού πάς καί ποιος, μ’ ακούς	Dove mi lasci, dove vai, e chi, mi senti
Σού κρατεί το χέρι πάνω απ’ τούς κατακλυσμούς	Ti tiene per la mano sopra i cataclismi
Οί πελώριες λιάνες καί τών ηφαιστείων οί λάβες	Le gigantesche liane e le lave dei vulcani
Θά `ρθει μέρα, μ’ ακούς	Verrà il giorno, mi senti
Νά μάς θάψουν κι οί χιλιάδες ύστερα χρόνοι	Che ci seppelliranno e il lungo ordine d'anni che poi verrà
Λαμπερά θά μάς κάνουν περώματα, μ’ ακούς	Ci ridurrà a fossili lucenti, mi senti
Νά γυαλίσει επάνω τούς η απονιά, ν’ ακούς	Che vi splenda sopra l'insensibilità, mi senti
Τών ανθρώπων	Degli uomini
Καί χιλιάδες κομμάτια νά μάς ρίξει	E che ci scagli in migliaia di frammenti
Στά νερά ένα ένα, μ’ ακούς	Nelle acque a uno a uno, mi senti
Τά πικρά μου βότσαλα μετρώ, μ’ ακούς	Conto i miei tristi ciottoli, mi senti
Κι είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία, μ’ ακούς	E il tempo è una grande chiesa, mi senti
Όπου κάποτε οί φιγούρες Τών Αγίων	Dove talora le icone dei Santi
βγάζουν δάκρυ αληθινό, μ’ ακούς	Versano lacrime vere, mi senti
Οί καμπάνες ανοίγουν αψηλά, μ’ ακούς	Le campane aprono lassù, mi senti
Ένα πέρασμα βαθύ νά περάσω	Un varco profondo perché io vi passi
Περιμένουν οί άγγελοι μέ κεριά καί νεκρώσιμους ψαλμούς	Gli Angeli aspettano con ceri e salmi funebri
Πουθενά δεν πάω, μ’ ακους	Ma in nessun luogo io vado, mi senti
Ή κανείς ή κι οί δύο μαζί, μ’ ακούς	O nessuno o tutti e due insieme, mi senti
Τό λουλούδι αυτό τής καταιγίδας καί μ’ ακούς	Questo fiore della tempesta, mi senti
Τής αγάπης	E dell'amore
Μια γιά πάντα το κόψαμε	Una volta per tutte l'abbiamo colto
Καί δε γίνεται ν’ ανθίσει αλλιώς, μ’ ακούς	E non è dato che rifiorisca in altro modo, mi senti
Σ’ άλλη γή, σ’ άλλο αστέρι, μ’ ακούς	In altra terra, su altra stella, mi senti
Δεν υπάρχει το χώμα δεν υπάρχει ο αέρας	Non c'è più quella zolla non c'è più quell'aria
Πού αγγίξαμε, ο ίδιος, μ’ ακούς	Cui ci accostammo noi, mi senti
Καί κανείς κηπουρός δεν ευτύχησε σ’ άλλους καιρούς	E nessun giardiniere ebbe mai la buona sorte
Από τόσον χειμώνα κι από τόσους βοριάδες, μ’ ακούς	Da tanto inverno e da tante boree, mi senti
Νά τινάξει λουλούδι, μόνο εμείς, μ’ ακούς	Di scrollare un fiore, solo noi, mi senti
Μές στή μέση τής θάλασσας	In mezzo al mare
Από το μόνο θέλημα τής αγάπης, μ’ ακούς	Da una sola volontà d'amore
Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ’ ακούς	Facemmo emergere un'isola tutta intera, mi senti
Μέ σπηλιές καί μέ κάβους κι ανθισμένους γκρεμούς	Con grotte promontori e dirupi fioriti
άκου, άκου	senti, senti
Ποιος μιλεί στά νερά καί ποιος κλαίει ακούς;	Chi parla alle acque, chi piange - senti ?
ποιος γυρευει τον αλλο, ποιος φωναζει	Chi cerca l'altro, chi grida -
ακους;	senti ?
Είμ’ εγώ πού φωνάζω κι είμ’ εγώ πού κλαίω, μ’ ακούς	Sono io che grido e sono io che piango, mi senti
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ, μ’ ακούς.	Ti amo, ti amo, mi senti
V.	V.
Γιά σένα έχω μιλήσει σέ καιρούς παλιούς	Di te ho parlato nei tempi andati
Μέ σοφές παραμάνες καί μ’ αντάρτες απόμαχους	Con balie sagge e ribelli veterani
Από τι νά `ναι πού έχεις τη θλίψη του αγριμιού	Com'è che hai la tristezza della fiera
Τήν ανταύγεια στό μέτωπο του νερού του τρεμάμενου	Il riflesso dell'acqua increspata sulla fronte
Καί γιατί, λέει, νά μέλει κοντά σου νά `ρθω	E perché mai accadrebbe che io ti venga accanto
Πού δε θέλω αγάπη αλλά θέλω τόν άνεμο	Io che non voglio amore ma voglio il vento
Αλλά θέλω της ξέσκεπης όρθιας θάλασσας τόν καλπασμό	Ma voglio il galoppo del mare spazzato che s'impenna
Καί γιά σένα κανείς δεν είχε ακούσει	E di te nessuno aveva mai udito
Γιά σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι	Di te non il dittamo non il fungo
Στά μέρη τ’ αψηλά της Κρήτης τίποτα	Sulle terre alte di Creta nulla
Γιά σένα μόνο δέχτηκε ο Θεός νά μου οδηγεί το χέρι	Di te solo che Dio accettò di guidarmi la mano
Πιο δω, πιο κεί, προσεχτικά σ’ όλα το γύρο	Più in qua più in là cautamente tutto intorno
Του γιαλού του προσώπου, τούς κόλπους, τα μαλλιά	Alla riviera del tuo volto, ai golfi, alle chiome
Στό λόφο κυματίζοντας αριστερά	Che in cima al colle* ondeggiano a sinistra
Τό σώμα σου στή στάση του πεύκου του μοναχικού	Al tuo corpo in posa di pino solitario
Μάτια της περηφάνειας καί του διάφανου	Occhi della fierezza e della trasparenza
Βυθού, μέσα στό σπίτι μέ το σκρίνιο το παλιό	Dei fondali, dentro la casa con la vecchia credenza
Τίς κίτρινες νταντέλες καί το κυπαρισσόξυλο	I merletti gialli e il legno di cipresso
Μόνος νά περιμένω που θά πρωτοφανείς	Solo, ad aspettare dove prima saresti apparsa
Ψηλά στό δώμα ή πίσω στίς πλάκες της αυλής	Sopra nella soffitta o dietro sulle lastre del cortile
Μέ τ’ άλογο του Αγίου καί το αυγό της Ανάστασης	Col cavallo del Santo e l'uovo della Resurrezione
Σάν από μια τοιχογραφία καταστραμμένη	Come da un affresco sbriciolato
Μεγάλη όσο σέ θέλησε η μικρή ζωή	Grande quanto ti volle la tua piccola vita
Νά χωράς στό κεράκι τη στεντόρεια λάμψη τήν ηφαιστειακή	Da accogliere nella candelina lo stentoreo bagliore dei vulcani
Πού κανείς νά μην έχει δεί καί ακούσει	Che nessuno abbia visto e abbia udito
Τίποτα μες στίς ερημιές τα ερειπωμένα σπίτια	Nulla le case diroccate nei deserti
Ούτε ο θαμμένος πρόγονος άκρη άκρη στόν αυλόγυρο	Né l'avo nella tomba sull'orlo del cortile
Γιά σένα, ούτε η γερόντισσα μ’ όλα της τα βοτάνια	Di te, nemmeno la vecchia con tutte le sue erbe
Γιά σένα μόνο εγώ, μπορεί, καί η μουσική	Di te io solo, forse, e la musica che mi ricaccio dentro
Πού διώχνω μέσα μου αλλ’ αυτή γυρίζει δυνατότερη	Ma più potente essa mi ritorna
Γιά σένα το ασχημάτιστο στήθος των δώδεκα χρονώ	Di te il petto di dodicenne non formato
Τό στραμμένο στό μέλλον με τόν κρατήρα κόκκινο	Ritorto al cratere rosso del futuro
Γιά σένα σάν καρφίτσα η μυρωδιά η πικρή	Di te il profumo amaro come uno spillone
Πού βρίσκει μες στό σώμα καί πού τρυπάει τη θύμηση	Che fruga dentro il corpo e perfora la memoria
Καί νά το χώμα, νά τα περιστέρια, νά η αρχαία μας γή.	Ed ecco il suolo, ecco i colombi ecco la nostra terra antica
VI.	VI.
Έχω δεί πολλά καί η γή μες απ’ το νού μου φαίνεται ωραιότερη	Molte cose ho veduto e da dentro questa mente mia più bella la terra appare
Ώραιότερη μες στούς χρυσούς ατμούς	Più bello tra i vapori dorati
Η πέτρα η κοφτερή, ωραιότερα	Lo scoglio affilato, più bello
Τά μπλάβα των ισθμών καί οί στέγες μες στά κύματα	Degli istmi il bruno e i tetti dentro l'onda
Ωραιότερες οί αχτίδες όπου δίχως να πατείς περνάς	Più belli i raggi che passi senza posare il piede
Αήττητη όπως η Θεά της Σαμοθράκης πάνω από τα βουνά	Invitta come la dea di Samotracia sui monti sorgenti
τής θάλασσας	dal mare
Έτσι σ’ έχω κοιτάξει πού μου αρκεί	Così ti guardai che mi basta
Νά `χει ο χρόνος όλος αθωωθεί	Perché il tempo tutto sia scagionato
Μές στό αυλάκι που το πέρασμα σου αφήνει	Perché dentro la scia che il tuo passaggio lascia
Σάν δελφίνι πρωτόπειρο ν’ ακολουθεί	L'anima mia ti segua, delfino principiante
Καί νά παίζει μέ τ’ άσπρο καί το κυανό η ψυχή μου !	A giocare col bianco e il blu !
Νίκη, νίκη όπου έχω νικηθεί	Nike, vittoria dove sono stato vinto
Πρίν από τήν αγάπη καί μαζί	Prima dell'amore e poi insieme
Γιά τη ρολογιά καί το γκιούλ μπιρσίμι	Va' alla passiflora va' a ricamare rose di seta**
Πήγαινε, πήγαινε καί ας έχω εγώ χαθεί	e non importa se mi sarò perso
Μόνος καί άς είναι ο ήλιος που κρατείς ένα παιδί	Solo, e che importa se il sole cui dai la mano
νεογέννητο	sia un bambino appena nato
Μόνος, καί ας είμ’ εγώ η πατρίδα που πενθεί	Solo ! e sia pur io la patria in lutto
Ας είναι ο λόγος που έστειλα νά σου κρατεί δαφνόφυλλο	E una foglia di lauro sappia darti la parola che inviai
Μόνος, ο αέρας δυνατός καί μόνος τ’ ολοστρόγγυλο	Solo ! il vento impetuoso e solo , la sfera perfetta
Βότσαλο στό βλεφάρισμα του σκοτεινού βυθού	Del ciottolo nel batter di ciglia del fondo tenebroso
Ο ψαράς που ανέβασε κι έριξε πάλι πίσω στούς καιρούς τόν Παράδεισο !	Il pescatore che trasse fuori e nel tempo indietro ributtò il Paradiso!
VII.	VII.
Στόν Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί	Sul Paradiso ho segnato un'isola
Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στή θάλασσα	Identica a te e una casa presso il mare
Μέ κρεβάτι μεγάλο καί πόρτα μικρή	Con un letto grande e una porta piccola
Έχω ρίξει μες στ’ άπατα μιαν ηχώ	Ho mandato un'eco giù nel profondo
Νά κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ	Per guardarmi ogni mattina al mio risveglio
ΝΑ ΣΕ ΒΛΕΠΩ ΜΙΣΗ ΝΑ ΠΕΡΝΑΣ ΣΤΟ ΝΕΡΟ	E VEDERTI PER META' TRAVERSARE L'ACQUA
ΚΑΙ ΜΙΣΗ ΝΑ ΣΕ ΚΛΑΙΩ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ...	E PER META' PIANGERTI DENTRO IL PARADISO...
	ΝΟΤΕ * Così alla lettera, secondo il significato corrente di λòφος. Se però Elytis avesse ripreso un significato arcaico della stessa parola (Omero, Od.; Alceo), essa potrebbe valere: "sommità del capo", e si adatterebbe meglio al contesto. ** Grazie a Michalis A. per avermi sciolto il mistero di questa parola. Altri traduce: "mimosa".