Λαϊκά προάστια
Sotiria Bellou / Σωτηρία Μπέλλου| Gian Piero Testa. | |
| ΛΑΪΚΆ ΠΡΟΆΣΤΙΑ 1. Τα ρεμπέτικα μας μες' στη στράτα Τη βραδιά που κάηκε η Σμύρνη έφυγες καράβι τσακισμένο κι έχει τώρα η φωνή σου μείνει ματωμένη πάνω στο Αιγαίο Χρόνια μού πληγώνανε τα νιάτα τα ρεμπέτικά μας μες στη στράτα σέρναν την φωνή της εργατιάς κι αναστέναζε όλος ο ντουνιάς Σαν παραπονιάρικο ταξίμι είναι το τραγούδι σου στ' αγιάζι κι όπως το σκυλί στο καλντερίμι η φωνή σου κλαίει κι αναστενάζει 2. Πλατεία Βάθης  Πλατεἰα Βάθης, σήμερα. Φεύγαν οι εργάτες κι έφευγες μαζί τους και έμεινα μόνη να σε καρτερώ Μ' ένα τραγούδι στο πικρό μου στόμα κι ένα λουλούδι μέσα στο νερό Έλα να μάθεις στην πλατεία Βάθης Έλα να μάθεις, τι ζωή περνώ Έλα να κάτσεις δίπλα μου να κλάψεις ένα βραδάκι τέρμα Αχαρνών Έλα να μάθεις στην πλατεία Βάθης Έλα να μάθεις, τι ζωή περνώ Νύχτωνε κι έπεφτε το βαρύ σκοτάδι όταν μου είπες "Φεύγω, έχε γεια" Χρόνια και χρόνια περιφρονημένη καρδιά καμένη απ' την πυρκαγιά 3. Μεταξουργείο Στο Μεταξουργείο σβήσανε τα φώτα έπεσε σκοτάδι κι εγώ κρύωνα Και το κλάμα αρχίσαν μες στα συνεργεία τα σιδεροπρίονα Κι όλα ξεχασμένα παραπεταμένα τ’ άφησες κι εχτές Κι έγινε η Ελλάδα όπως του Σπαθάρη ο παλιομπερντές Τώρα το φεγγάρι σαν τον σκουπιδιάρη σάρωσε αγάπες κι αμαρτήματα Κι ο βραχνάς κουρνιάζει σαν το νυχτοπούλι μες στα παραπήγματα 4. Καισαριανή Στους κήπους της Καισαριανής σ’ έβγαζα για σεργιάνι, όμως μας χώρισ’ η ζωή νύχτα στου Μακρυγιάννη. Σε μια αίθουσα σκοτεινή φοιτητές δικάζουν. Την πατρίδα μου κλαίω εγώ * Ωωω!! Στα πεζοδρόμια περνά κόσμος και μας κοιτάζει, μια φυλακή ο τόπος μας και μας καταδικάζει. 5. Σκοπευτήριο Πίσω απ' τη μάντρα την παλιά και μες στο σκοπευτήριο μού ’δωσες τριαντάφυλλο κι ο χάρος διαβατήριο. Σ' αυτήν τη χώρα έζησα πάντα κυνηγημένος, απ' τους δικούς μου ορφανός κι απ' τους δικούς μου ξένος Βουλιάζουν τα τραγούδια μου και πνίγονται τα λόγια, είμαστ’ αδέσποτα σκυλιά στην κλούβα κάποιου μπόγια. 6. Ο αγέρας στους δρόμους Πάγωνε στους δρόμους ο αγέρας σαν χαρταετός μοιάζει η ψυχή κι έχεις τα δυο μάτια βουρκωμένα σαν προάστια μέσα στην βροχή Νύχτωσε νωρίς στην οικουμένη ψάχνω, σε φωνάζω, δεν μ’ ακούς βλέπω τα ηφαίστεια στους δρόμους με φωτιές να καίν' τους ζωντανούς Φεύγω πικραμένη και σ' αφήνω ακυβέρνητη στη θάλασσα σανίδα δεν μπορώ το αίμα μου να δίνω σε μιαν άρρωστη συνέχεια πατρίδα 8. Στης λασπωμένες γειτονιές Στέλλα Καλαβίτη Μες στα προάστια περνούν βαριά λεωφορεία κι όταν βραδιάζει χάνεται ο κόσμος στη βροχή. Μες στις ταβέρνες τις μικρές και μες στη φασαρία μ' ένα κρασί μού ζήταγες να ζήσω τη ζωή. Μέσα στης σκόνης τα γιαπιά και μες στα συνεργεία δεν έχει γέλιο και χαρά, δεν έχει Κυριακή. Και σε θυμάμαι στις στοές, εκεί στη Γερμανία να χάνονται τα νιάτα μας, μακριά στην ξένη γη. Στις λασπωμένες γειτονιές και στα χαλυβουργεία με δάκρυ φεύγει η ζωή, στη βάρδια, στη φωτιά. Και σε θυμάμαι δίπλα μου, εκεί στην εξορία να μου μιλάς πως έρχεται καλύτερη γενιά. 9. Κάποιο βράδυ τ'όνειρό μου Κάποιο βράδυ τ’ όνειρό μου έκανε μαύρα πανιά κι άρχισε να ψιλοβρέχει Πέραμα και Κοκκινιά Και δεν μού ’ριξες ένα βλέμμα μες στο σιδεράδικο ρίχνει ο ουρανός χαλάζι βρέχει ο κόσμος άδικο Όταν φεύγει το φεγγάρι και φυσά ψιλός βοριάς σκοτεινιάζει στα Ταμπούρια και βουρκώνει ο Πειραιάς 10. Ακροναυπλία Μέσα στο Μπούρτζι μια φορά και στην Ακροναυπλία σε βρήκα που ζωγράφιζες στο στήθος σου δυο πλοία. Δεν ήταν που τα σίδερα σου κλείναν τον αγέρα ήταν που τέλειωνε η ζωή μέρα με την ημέρα. Τώρα στην άκρη του γιαλού και στου βυθού τις στράτες γαρύφαλλα σου ρίχνουνε κατάδικοι κι αντάρτες. 11. Είπα να σου στείλω Χορός Είπα να σου στείλω Μ' ένα χελιδόνι Δάκρυ από το σπίτι Κι απ' τον κήπο χιόνι Για να δεις ακόμα Πως σε περιμένω Είπα να σου στείλω Χώμα μυρωμένο Τώρα που χαράζει Και που ξημερώνει Τ' όνειρό μας στάζει Και μας φαρμακώνει Σε ψάχνω μέσα στη φωτιά Στον κόσμο πού'χει ανάψει Κι ας έχεις μέσα στην ματιά Του μαχαιριού την λάμψη Τώρα που νυχτώνει Τώρα που βραδυάζει Τ'όνειρό μας λειώνει Κι η ζωή αλλάζε 12. Λαïκά προάστια Στέλλα Καλαβίτη Χτύπησαν μεσάνυχτα και τα παράθυρα δέρνει αγέρας και νερό Παγωνιά στην κάμαρα λόγια πικραμένα κι αύριο μεροκάματο σκληρό Μεσάνυχτα χτυπούν περασμένα Προάστια φτωχά ξεχασμένα | 1. Il nostro rebetiko di strada La sera quando bruciò Smirne (1) partisti come una nave spezzata e ora è rimasta la tua voce a sanguinare sopra l'Egeo Per anni la nostra gioventù era ferita dal nostro rebetico di strada dei lavoratori la voce in sé recava e tutto il vicinato sospirava Come uno stacco strappa lacrime la tua canzone è intirizzita e come un cane sul selciato la tua voce piange e sospira 2. Piazza Vathis Piazza Vathis, al giorno d'oggi. Partivano gli operai e partivi anche tu e io sola ad aspettarti Con una canzone sulle mia labbra tristi e un fiore dentro l'acqua Vieni a vederla in piazza Vathis (2) Vieni a vedere la vita che faccio Vieni a sederti accanto a me e a piangere quando fa sera al capolinea di Acarne (3) Vieni a vederla la vita che faccio Annottava e cadeva un buio fitto quando mi dicesti "Parto, stammi bene" Anni e anni disprezzata e il cuore bruciato dall'incendio 3. Filanda Alla Filanda (4) si spensero le luci discese il buio e avevo freddo E attaccarono il pianto dentro le officine le seghe da metallo E ogni cosa trascurata buttata da un lato hai lasciato anche ieri E la Grecia è diventata come il vecchio schermo di tela di Spatharis (5) Adesso la luna come un immondezzaio è intasata di amori e di peccati E l'incubo si annida come notturno uccello dentro la bidonville 4. Kessariani Nei giardini di Kessarianì (6) ti portavo a passeggiare, ma la vita ci divise una notte da Makriyannis In uno stanzone buio processano studenti. Qui compiango la mia patria Ooooh ! Sui marciapiedi passa gente e ci osserva, dove stiamo è una galera e vi siamo condannati. 5. Poligono di tiro Al di là del vecchio muro di cinta e dentro il poligono di tiro tu mi donasti una rosa e la morte un passaporto. In questo paese ho vissuto continuamente braccato dalla mia gente come un orfano dalla mia gente come uno straniero. Affondano le mie canzoni affogano le parole, siamo cani senza padrone nella gabbia dell'accalappiacani. 6. Il vento nelle strade (7) Era gelido il vento nelle strade e simile l'anima a un aquilone e i tuoi occhi offuscati dal pianto come borgate sotto la pioggia Presto è scesa sulla terra la sera ti cerco, ti chiamo e tu non mi senti nelle strade io scorgo i vulcani bruciare col fuoco gli esseri viventi Me ne vado rattristata e ti lascio come una tavola in balia del mare non ce la faccio a donare il mio sangue a una patria che non riesce a guarire 8. Nei quartieri fangosi Stella Kalaviti Attraverso le borgate passano autobus pesanti e quando fa sera la gente si perde nella pioggia. Dentro le piccole taverne e in mezzo alla confusione con un bicchiere di vino in mano mi chiedevi di vivere la vita. Dentro i cantieri di polvere e dentro le fabbriche non c'è né riso né gioia, non esiste Domenica. E ti ricordo nei portici, là nella Germania e si perdeva la nostra gioventù, lontano in terra straniera Nei quartieri fangosi e dentro le acciaierie piangendo la vita se ne va, nel turno, nel fuoco. E ti ricordo accanto a me, là in quell'esilio e mi dicevi una generazione migliore arriva. 9. Una sera il mio sogno Una sera il mio sogno issò vele nere e una pioviggine cominciò su Perama e Kokkinià (8) Neppure un'occhiata mi lanciasti dentro la ferriera il cielo scaglia grandine piove il mondo ingiusto Quando la luna se ne va e sottile soffia tramontana si fa scuro a Tamburià (8) e il Pireo piange fosco 10. Akronafplìa Dentro il Bourgi una volta e sull' Akronauplia (9) ti colsi mentre ti dipingevi due navi sopra il petto. Non era perché le inferriate ti impedivano l'aria, era che la vita stava finendo un giorno dopo l'altro. Ora sulla riva del mare e lungo le strade dell'abisso condannati e ribelli ti lanciano garofani. 11. Ho deciso di mandarti Coro Ho deciso di mandarti Con una rondine Una lacrima della casa E un po' di neve del giardino Perché tu veda ancora Che ti sto aspettando Ho deciso di mandarti Un po' di terra dal buon odore Ora che l'alba viene E comincia a farsi chiaro Il nostro sogno sanguina E ci riempie di veleno Ti cerco dentro il fuoco Nel mondo che divampa Vorrei che avessi nel tuo sguardo Il lampo di una lama Ora che si fa notte Ora che si fa sera Si dissolve il nostro sogno E comincia un'altra vita 12. Sobborghi popolari Stella Kalaviti Ha battuto mezzanotte e vento e acqua investono le finestre Gelo nella stanza parole di amarezza e di lavoro duro la giornata di domani Mezzanotte passata batte sui poveri sobborghi dimenticati |
Di Gian Piero Testa, con qualche interpolazione di RV
(1) Il 31 Agosto 1922
(2) Piazza del Pireo. Prendendo il nome da un ruscello ora invisibile, il Vathis, la piazza si chiama propriamente "Vathi" al genitivo, che va usato per le vie e le piazze. Ma un ipercorrettismo popolare corregge in "Vathis", nella presunzione che sia questo il genitivo, mentre in realtà è il nominativo. L'Autore ha preferito conservare l'uso popolare.
3) Antico Demo dell' Attica a Nord Ovest della capitale e oggi compreso nella conurbazione.
(4) Al Pireo: non so se ancora esista. So che oggi porta questo nome (Metaxurghìo) una fermata della vecchia metropolitana.
Non esiste più. Il rione prende nome da una vecchia filanda che si trovava là nel XIX secolo, la Σηρική Εταιρεία της Ελλάδος Αθανάσιος Δουρούτης & Σία ("Società Greca per la lavorazione della seta Athanasios Durutis & Co."). Curioso il cognome "Durutis", che ricorda Durruti! [RV]
(5) Eugenio Spatharis (1924 - 2009), che è stato uno dei più illustri cultori e artisti del teatro delle ombre di origine turca (Karagöz) rielaborato dai Greci (Karaghiozis). Apparteneva a una dinastia, gli Spatharides, di artisti di questo genere di teatro popolare. A Marussi esiste un Museo dedicato a loro e alla loro arte.
Ricordo che, in turco, "Karagöz" significa alla lettera "occhio nero". [RV]
(6) Quartiere di Atene, il cui nome ricorre frequentemente in questo sito, per il ruolo svolto dalla sua popolazione nella resistenza e come teatro dei primi combattimenti della guerra civile (I fatti iniziati il 4 Dicembre 1944, detti le Dekemvrianà). A Kessarianì il poligono fu durante l'Occupazione il luogo deputato alle esecuzioni (vedi le canzoni seguenti).
(7) Burbulis chiosa così questa canzone: "La première delle Dekemvrianà".
(8) Quartieri popolari del Pireo
(9) Burgi e Akronafplìa sono due delle tre fortificazioni di Nafplia. La terza è il Palamidi. Burgi è l'isolotto munito che custodisce l'ingresso del porto. Akronafplìa ( ma abitualmente chiamata con il vecchio nome turco di Its Kalè) occupava la sommità della penisola di Nafplia; ma ora è in gran parte abbattuta e sostituita da due Hotel dell'Ente Turistico Greco. Entrambe le fortificazioni furono adibite non solo agli originari scopi militari, ma anche come caserme e prigioni. In particolare la porzione di Its Kalé oggi scomparsa ospitò in svariate circostanze i "politici".