| Traduzione sarda da FP40 (De sa limba nos ant privadu, a nois... |
ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ | SOS FAEDDOS IN CRUXE |
| |
Ποιος ήταν Μπάβα ο χασάπης; [1] Βομβάρδιζε το Μιλάνο, | Kie fiat Bava su becàrgiu? Bumbardaiat Milanu; |
έτρεχε το Ενενήντα Οχτώ, σήμερα 'ναι μακρινός χρόνος. | curriat su Novantotu, oe est un’annu luntanu. |
Τ' άλογα στη Σκάλα, οι Αλπίνοι στην πλατεία Ντουόμο. [2] | Sos caddos a sa Scala, sos alpinos in pratza Dom. |
Προσοχή· | Atentzione: |
Ιππικό από Πιεμόντε, Αλπίνοι από Βαλ ντι Νων. [3] | caddatzina piemontesa, sos alpinos de Badde ‘e Non. |
| |
Ποιος ήταν Humbert le Roi; Διέτασσε από τη Ρώμη, [4] | Kie fiat Humbert le Roi? Cumandaiat dae Roma; |
αστραπή του πολέμου με την κόμη στον αέρα. | Fùrmine de gherra, a su bentu sa coma. |
Το πεζικό 'μενε στη Μάντοβα, οι βερσαλιέροι στον Πάδο. | Sa fanteria staiat in Mantua, sos bersallieris in su Po. |
Προσοχή· | Atentzione: |
Πεζικό από Καλαβρία, βερσαλιέροι από Ρω. [5] | fanteria calabresa, sos bersallieris de Rho. |
| |
Και ποιος ήταν ο Νικοτέρα, υπουργός εσωτερικών; | E kie fiat Nicotera, ministru de s’internu? |
ήλιος εφτά σταυρών και φωτιά της κόλασης. | Sole ‘e sete cruxes e fogu de s’infernu. |
Στεν Όπερα ο Κουρέας, κανόνια στη Μερτζελίνα. [6] | A s’Opera su Barberi, cannones a Mergellina. |
Προσοχή· | Atentzione: |
ριξιές κρεμάλες και μπαστούνια βράδυ πρωί. | sparos murrales e matzas dae sero a chitzina. |
| |
Από πέτρα δεν είναι ο άνθρωπος | Pedra no est s’òmine |
ο άνθρωπος δεν είναι λεμόνι | s’òmine no est limone |
κι αν από πέτρα δεν είναι | e si no est pedra |
δεν είναι κρέας για κανόνι. | no est petza pro cannone. |
| |
Άλογο του βασιλιά | Caddu ‘e re |
θυγατέρα του βασιλιά | sa fìgia ‘e unu re |
η σκιά ενός βασιλιά | s’umbra ‘e unu re |
κι η διάθεση ενός βασιλιά. | e sa bogia ‘e unu re. |
Μόνο όποιος 'ναι βασιλιάς | Petzi kie est re |
μπορεί ν' αντιτεθεί βασιλιά. | podet scontriare unu re. |
| |
Το παιχνίδι των ισχυρών | Su giogu ‘e sos potentes |
είναι ν'αλλάξουν αν θέλουν | est de cambiare si bolent |
και το τρέξιμο των ανέμων. | de sos bentos sas currentes. |
| |
Και τα λεμόνια στο Παλέρμο; Κρέμονταν απ' τα κλαδιά | E sos limones in Palermu? Pendulaiant dae ramos, |
κρύβοντας με σκιά το αίμα φτωχών χριστιανών. | faghende umbra a su samben de poberos cristianos. |
Ποιος ήταν ο Πίννα; Ένας διοικητής, φίλος του Γκαριμπάλντι. | Kie fiat Pinna? Un cuestore, de Garibaldu amigu. |
Προσοχή· | Atentzione: |
Μαζικά τουφεκίσματα στο Παλαιό Κάστρο. | fusiladuras de massa, intro su casteddu antigu. |
| |
Κι ο φόρος επί σίτου; Όλη η Αιμιλία η κόκκινη [7] | E sa tassa ‘e su trigu? Totu s’Emìlia irrujada |
με θυμό παίρνει φωτιά και καίγει στην εξέγερση. | s’inchendet de fùria, brujat in sa subugiada. |
Κατάσταση πολιορκίας, στρατοπεδεύματα, ριξιές. | Stadu ‘e assèdiu, sparos, sa trupa abbarracat. |
Προσοχή· | Atentzione: |
βραδιά έρρεε το ποτάμι από τη Κρεμόνα στη Φερράρα. | lenu scurriat su riu dae Cremona a Ferrara. |
| |
Πως το λέγανε το νερό μεταμορφωμένο σε βάλτο; | Ite nùmen teniat s’abba mudada in pantanu? |
σφαγείο εν θερμώ του Ιταλικού λαού. | Masellu a sàmben caente ‘e su pòpulu italianu. |
Μίαν ολόκληρη ταξιαρχία την αποδεκάτισαν στον τόπο. | Una brigada intrea isperdida in su tretu. |
Προσοχή· | Atentzione: |
Στρατιώτες δεμένοι στα δέντρα, τα δέντρα του δάσους. | sordados presos a sos arbores, a sos arbores de litu. |
| |
Από πέτρα δεν είναι ο άνθρωπος | S’òmine no est pedra |
ο άνθρωπος δεν είναι λεμόνι | s’òmine no est limone |
κι αν από πέτρα δεν είναι | e ca no est pedra |
δεν είναι κρέας για κανόνι. | nen mancu est petza ‘e cannone. |
| |
Σαν το παλιό | A dinco sa betza |
κρέας ήθελε, | carre at bòrfidu |
τον χασάπη γρήγορα | su masellàiu |
τον κρεμάσανε | ant luego infurcadu; |
κι ένα βασιλιά | e unu re dae caddu |
απ' το άλογο τον τινάζουνε | est fintzas furriadu |
και μες στο νίτρο [8] | e in mesus ‘e su salnitru |
τον γκρεμίζουνε | imboladu, |
σα στη εποχή | ke a su tempus |
του μεγάλου θυμού | de su mannu furore |
όταν ο γέρος αυτοκράτορας | cando su betzu imperadore |
καταδίκαζε στο θάνατο | a morte cundennaiat |
όποιον έκανε έρωτα. | chie faxiat a s’amore. |
| |
Έξι φάλαγγες στη σειρά, τέλεσε το παιχνίδι. | Ses sas colunnas in ordine, su giogu est spatzadu. |
Στο ωραίο λιβάδι Ιταλίας μυρωδιά καμμένου. | In su padru bellu de Italia b’at fragu ‘e brujadu. |
Κόκκινο νήμα δένει όλ' αυτά τα γεγονότα. | Unu filu ruju ligat totu, totu custas fainas. |
Προσοχή· | Atentzione: |
Είμαστ' όλοι εντός, είν' η εξουσία που παραβιάζει. | Intro bi semus totu, est su podere chi disatinat. |
| |
| |
Ετοιμάστηκαν κάποια σχόλια μετάφρασης για τους Έλληνες αναγνώστες να καταλάβουν καλύτερα τα γεγονότα που αναφέρονται σ' αυτό ωραίο και δυνατό τραγούδι γραμμένο από τον ποιητή Ρομπέρτο Ροβέρσι, στο οποίο συνοψίζονται τις πιο τρομερές “κρατικές καταστροφές” στην Ιταλία μετά την Ένωση.
[1] Ο βασιλιάς Ιταλίας, Ουμβέρτος Α', διέταξε στο στρατηγό Φιορέντσο Μπάβα Μπεκκάρης να πνίξει αυστηρά τη λεγόμενη “ανταρσία για το ψωμί” στο Μιλάνο, στο Ιούνιο του 1898. Ο στρατηγός του υπάκουσε με σκληρή αποτελεσματικότητα. Ο βασιλιάς τον ευχαρίστησε επισήμως για την “υπηρεσία” και τον παρασημοφόρησε με το “Μέγαν Σταυρόν Τιμής”. Δύο χρόνια αργότερα, στις 29. Ιούλιου 1900, ο βασιλιάς σκοτώθηκε από νέον αναρχικό από Πράτο, τον Γκαετάνο Μπρέσι, που ήθελε σ' αυτόν τον τρόπο να εκδικηθεί όλα τα θύματα της κατάπνιξης του Μπάβα Μπεκκάρης.
Στους ιταλικούς στίχους, “Bava il beccaio” είναι αμετάφραστο λογοπαιχνίδι με “Beccaris” και “beccaio”, ένα παλιό λόγο για “χασάπης”.
[2] “Piazza Dom” τη λένε οι Μιλανέζοι την Πλατεία Ντουόμο, τη πλατεία του καθεδρικού ναού.
[3] Η Βαλ ντι Νων, ή Κοιλάδα Αναυνίας, είναι κοιλάδα στην περιοχή Τρέντο.
[4] Ο βασιλιάς Ουμβέρτος Α' Ιταλίας (δες σχ. 1)
[5] Ρω (Rho) είναι μικρή πόλη στα περίχωρα του Μιλάνου. Οι μπερσαλιέροι είναι ιταλικά πεζικά στρατεύματα, διάσημα για το κράνος τους διακοσμημένο με φτερά πετεινού.
[6] Ο υπουργός εσωτερικών, Νικοτέρα, διέτασσε στο ιταλικό στρατό να πνίξει αυστηρά μια σειρά ανταρσιών στη Νάπολη (Μερτζελίνα είναι παλιά συνοικία Νάπολης).
[7] Ο λεγόμενος “φόρος επί σίτου” (ή “επί αλεσμένου”) ήταν πολύ αντιλαϊκός φόρος που η ιταλική δεξιά κυβέρνηση επέβαλε στα αλεσμένα δημητριακά. Εφόσον αφορούσε το βασικό τρόφημα των φτωχών στην Ιταλία, προκάλεσε επανάσταση σε πολλές περιοχές Ιταλίας, π.χ. στην Αιμιλία. Αφού η επανάσταση καταπνιχτεί ως πάντα, ο φόρος καταργήθηκε επιτέλους στο 1876.
[8] Στη κόλαση. Αναφέρεται ακόμα στο φόνο του βασιλιά Ουμβέρτου Α' από τον αναρχικό Μπρέσι.