Η μπαλάντα του Kυρ-Μέντιου
Nikos Xylouris / Νίκος Ξυλούρης| La ballata del Sor MediosLa poesia completa di Kostas Vàrnalis traduzione ... | |
| Η ΜΠΑΛΆΝΤΑ ΤΟΥ ΚΥΡ-ΜΈΝΤΙΟΥ Δε λυγάνε τα ξεράδια και πονάνε τα ρημάδια! Κούτσα μια και κούτσα δυο της ζωής το ρημαδιό! Mεροδούλι, ξενοδούλι! Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι, ούλοι: δούλοι, αφεντικό και μ' αφήναν νηστικό. Tα παιδιά, τα καλοπαίδια, παραβγαίνανε στην παίδεια με κοτρώνια στα ψαχνά, φούχτες μύγα στ' αχαμνά! Aνωχώρι, Κατωχώρι, ανηφόρι, κατηφόρι, και με κάμα και βροχή, ώσπου μου 'βγαινε η ψυχή. Eίκοσι χρονώ γομάρι σήκωσα όλο το νταμάρι κι έχτισα, στην εμπασιά του χωριού την εκκλησιά. Kαι ζευγάρι με το βόδι (άλλο μπόι κι άλλο πόδι) όργωνα στα ρέματα τ' αφεντός τα στρέματα. Kαι στον πόλεμ' "όλα γι' όλα" κουβαλούσα πολυβόλα να σκοτώνονται οι λαοί για τ' αφέντη το φαΐ. Kαι γι' αυτόνε τον ερίφη εκουβάλησα τη νύφη και την προίκα της βουνό, την τιμή της ουρανό! Aλλά εμένα σε μια σφήνα μ' έδεναν το Μάη το μήνα στο χωράφι το γυμνό να γκαρίζω, να θρηνώ. Kι ο παπάς με τη κοιλιά του μ' έπαιρνε για τη δουλειά του και μου μίλαε κουνιστός: "Σε καβάλησε ο Χριστός! Δούλευε για να στουμπώσει όλ' η Χώρα κι' οι καμπόσοι. Μη ρωτάς το πως και τί, να ζητάς την αρετή!" -Δε βαστάω! Θα πέσω κάπου! -Ντράπου! Τους προγόνους ντράπου! -Αντραλίζομαι!... Πεινώ!... -Σούτ! θα φας στον ουρανό!" Kι έλεα: όταν μιαν ημέρα παρασφίξουνε τα γέρα, θα ξεκουραστώ κι' εγώ, του θεού τ' αβασταγό! Kι όταν ένα καλό βράδυ θα τελειώσει μου το λάδι κι αμολήσω τη πνοή (ένα πουφ είν' η ζωή), H ψυχή μου θε να δράμει στη ζεστή αγκαλιά τ' Αβράμη, τ' άσπρα, τ' αχερένια του να φιλάει τα γένια του! Γέρασα κι ως δε φελούσα κι αχαϊρευτος κυλούσα, με πετάξανε μακριά να με φάνε τα θεριά. Kωλοσούρθηκα και βρίσκω στη σπηλιά τον Αι-Φραγκίσκο: "Χαίρε φως αληθινόν και προστάτη των κτηνών! Σώσ' το γέρο τον κυρ-Μέντη απ' την αδικιά τ' αφέντη, συ που δίδαξες αρνί τον κυρ-λύκο να γενεί! Tο σκληρόν αφέντη κάνε από λύκο άνθρωπο κάνε!..." Μα με την κουβέντα αυτή πόρτα μου 'κλεισε κι' αυτί. Tότενες το μαύρο φίδι το διπλό του το γλωσσίδι πίσω από την αστοιβιά βγάζει και κουνά με βιά: "Φως ζητάνε τα χαϊβάνια κι οι ραγιάδες απ' τα ουράνια, μα θεοί κι όξαποδώ κει δεν είναι παρά 'δω. Aν το δίκιο θες, καλέ μου, με το δίκιο του πολέμου θα το βρεις. Όπου ποθεί λευτεριά, παίρνει σπαθί. Mη χτυπάς τον αδερφό σου- τον αφέντη τον κουφό σου! Και στον ίδρο το δικό γίνε συ τ' αφεντικό. Χάιντε θύμα, χάιντε ψώνιο χάιντε Σύμβολον Αιώνιο! Αν ξυπνήσεις, μονομιάς θα 'ρτει ανάποδα ο ντουνιάς. Kοίτα! Οι άλλοι έχουν κινήσει κι έχ' η πλάση κοκκινήσει κι άλλος ήλιος έχει βγει σ' άλλη θάλασσ', άλλη γη". | Non si piegano le zampe e mi fanno male i piedi! Zoppican di qua e di là nella rovina della vita. Vivevo di stenti e sfruttato, pestavan tutti, padroni e schiavi, tutti quanti, padroni e schiavi e mi lasciavano a digiuno. E i ragazzi (bravi ragazzi!) gareggiavano a educazione tirandomi sassate addosso, e gran manate sui coglioni! Giù per terra, àlzati in piedi, su in salita e giù in discesa, sotto il sole e con la pioggia finché non mi è uscita l'anima. E già da somaro di vent'anni ho scavato tutta la cava di pietra e ho costruito la chiesa all'ingresso del paese. Aggiogato come un bove (ma tutto di un'altra stazza) aravo nei valloni i gran campi dei padroni E in guerra, una per una, strascinavo le mitraglie per far ammazzarsi i popoli e ingrassare lorsignori. E poi a quel furbacchione gli ho scarrozzato la sposa col suo bel monte di dote, e il suo prezzo esorbitante! 1 Però a me con una bietta mi legavano di maggio in quel campo disseccato a piangere e a ragliare. E poi il prete, quel panzone, mi pigliava per lavorare, mi diceva tutto svenevole: “T'ha cavalcato Cristo! Lavora per far rimpinzare la Nazione e certi che so io, non chiederti il perché e il per come, ma va' in cerca della verità!” - “Non ce la fo più! Casco in terra!” - “Vergognati e pensa ai tuoi avi!” - “Mi gira la testa!...Ho fame!....” - “Zitto! Mangi quando sarai in cielo!” E dicevo: Un giorno, quando tireran troppo la corda, anch'io mi riposerò, bestia da soma di Dio! E quando, una bella sera, mi finirà la benzina e esalerò l'ultimo respiro (la vita è tutta un “puff”) Correrà l'anima mia al caldo abbraccio d'Abramo, a baciare la sua barba bianca e morbida come paglia! Vecchio e inutile com'ero, trascinandomi iellato, là lontano mi han buttato che mi mangiassero le bestie. Strisciando sul culo mi ritrovo nella grotta di San Francesco: “Salve, o tu la vera luce, protettore degli animali! Salva tu il vecchio Sor Medios dall'ingiustizia del padrone, tu, che al sor Lupo hai insegnato a diventare agnellino! Fa' tu che il crudele padrone da lupo diventi uomo!...” Ma con tutto 'sto discorso, la porta mi sbatté sul muso. Allora il serpente nero con la sua lingua biforcuta, da dietro un cespuglio di pruni 2 salta fuori all'improvviso: “Cercan luce questi stronzi ed i servi che vengon dai cieli, ma di diavoli e di dèi, qui non ce n'è proprio un cazzo. Se vuoi giustizia, caro mio, tu giustizia troverai combattendo; e chi vuole libertà, prende la spada. Non colpire il tuo fratello, bensì il tuo padrone sordo! E col tuo proprio sudore diventa tu il padrone. Forza, vittima! Su, babbeo! Datti una mossa, simbolo eterno! Se ti svegli una volta per tutte il mondo va a gambe all'aria. Guarda, gli altri si son mossi, il cielo è diventato rosso, ed un altro sole è sorto su un altro mare, su un'altra terra. |
[1] Il termine τιμἠ è, in greco, ambiguo: significa sia "prezzo" che "onore, buon nome". Il verso potrebbe quindi interpretarsi, ironicamente, anche come "...e la sua enorme onorabilità", "...e il suo grande e bell'onore". Se inteso come nella traduzione ("...e il suo prezzo esorbitante", lett. "prezzo alto come il cielo"), si deve ricordare che nelle società rurali la "sposa migliore" veniva spesso procurata da un sensale, che pretendeva un prezzo adeguato!
[2] L'αστοιβιά è il nome greco del Sarcopoterium spinosum, o "pimpinella spinosa", un comune pruno (arbusto spinoso) della macchia mediterranea, e tra i più intricati e pungenti. Il posto perfetto per il serpente nero! E' comunissimo dalla Grecia fino alla Sardegna; ne è piena anche la macchia dietro casa mia all'isola d'Elba.